عوارض خروج از کشور چیست و چقدر است؟
مبلغ عوارض خروج از کشور از مرزهای هوایی، زمینی و دریایی هر ساله در بودجه تعیین می‌شود. این عوارض پس از پرداخت، مستقیماً به حساب دولت واریز می‌شود. بر اساس لایحه بودجه سال ۱۴۰۲، عوارض خروج از کشور از طریق مرزهای هوایی به ازای هر نفر ۴۰۰ هزار تومان برآورد شده. این نرخ برای سفر دوم به میزان ۵۰ درصد و برای سفر سوم و بیشتر، به میزان ۱۰۰ درصد افزایش خواهد یافت.
قوانین مربوط عوارض خروج از کشور در سال‌های متوالی با تغییرات بسیاری روبه‌رو بوده است؛ تا جایی که امروزه پرداخت آن برای همه افراد (حتی کودکان و نوزادان) اجباری است. بر اساس لوایح و قوانین بودجه سال‌های اخیر، بخش اندکی از این مبلغ به نهاد متولی گردشگری و بخشی دیگر هم به بازسازی و بهسازی روستاهای مرزی کشور اختصاص می‌یابد. این موضوع بار‌ها مورد‌انتقاد کارشناسان و فعالان گردشگری قرار گرفته است و کارشناسان معتقدند می توان با استفاده از این درآمد دولت، بخش قابل توجهی از زیرساخت‌های گردشگری را توسعه داد.
با این‌همه، برخلاف بسیاری از کشورها که از مالیات‌های گردشگری برای کاهش اثرات منفی گردشگری و توسعه این صنعت استفاده می‌کنند، سهم صنعت گردشگری ایران از این مالیات‌ها مشخص نیست. بررسی‌های «رسانه قطبنما» نیز نشان می‌دهد به اعتقاد بسیاری از کارشناسان سازوکار دقیق و مشخصی برای استفاده از درآمدهای مالیاتی در توسعه زیرساخت‌های گردشگری و هتلداری وجود ندارد و حتی اگر از این درآمدها برای توسعه گردشگری استفاده شوند، بسیار ناقص و مبهم اتفاق می‌افتد.
اما در ادامه، عوارض خروج از کشور بدون تغییر نسبت به سال گذشته، برای هر نفر در سفرهای هوایی مبلغ ۴۰۰ هزار تومان اعلام شد. این مبلغ در سفرهای دوم به میزان ۵۰ درصد و در سفرهای سوم و بیشتر، به میزان ۱۰۰ درصد افزایش یافت.
همان‌طور که اشاره شد، دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۱ پیش‌بینی کرده بود که میزان درآمد از محل عوارض خروج از کشور تا پایان سال جاری به ۱۵۰۰ میلیارد تومان برسد، اما به گزارش «قطبنما» و طبق اعلام سازمان امور مالیاتی، این رقم تا پایان ۹ ماه اول سال جاری از ۱۵۰۰ میلیارد تومان فراتر رفته و به ۱۵۶۳ میلیارد تومان رسیده است.
حالا براساس لایحه بودجه سال ۱۴۰۲، در مجموع درآمدی معادل ۳ هزار و ۴۳۱ میلیارد تومان از محل عوارض خروج از کشور برای دولت در نظر گرفته شده است و ارقام عوارض خروج از کشور تغییر ی نداشته‌اند. بر اساس این لایحه، عوارض خروج از کشور اربعین برای زائرانی که مطابق تاریخ تعیین شده در این قانون از مرزهای زمینی به قصد کشور عراق خارج می‌شوند، در نظر گرفته نمی‌شود. البته در متن لایحه بودجه به تاریخ مشخصی در این زمینه اشاره نشده است.
تا چند سال گذشته، کودکان از پرداخت عوارض خروج از کشور معاف بودند، اما بر اساس قانون جدید عوارض خروج از کشور کودکان و نوزادان همانند نرخ عوارض بزرگسال بوده و به ازای هر نفر دارای کد ملی و بلیط پرواز، به همان شکل محاسبه خواهد شد.
نحوه پرداخت عوارض خروج از کشور اشکال مختلفی دارد که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم:
پرداخت عوارض خروج از کشور از سامانه سداد: از سال ۱۳۹۵ به بعد مسافران می‌توانند به جای مراجعه به پایگاه‌های حضوری، از طریق سامانه پرداخت عوارض خروج از کشور، به نام سامانه پرداخت الکترونیک سداد، عوارض خروج خود را پرداخت کنند.
پرداخت عوارض خروج از کشور در فرودگاه: یکی از راه‌های پرداخت حضوری، پرداخت عوارض خروج از کشور از طریق دستگاههای ATM واقع در فرودگاه است. اگر موفق به پرداخت آنلاین نشدید، می‌توانید از فرودگاه‌های بین‌المللی برای پرداخت عوارض خروج از کشور اقدام کنید.
پرداخت عوارض خروج از کشور از طریق عابر بانک: دستگاههای خودپرداز GSS یا همان دستگاههای خودپرداز غیرنقدی (Cashless ATM)، در اکثر فرودگاه‌های کشور تعبیه شده‌اند. کافی است کارت خود را روی دستگاه بکشید و سپس روی گزینه «عوارض خروج از کشور» کلیک کنید.
پرداخت عوارض خروج از کشور از بانک ملی: از سال ۱۳۹۷ به بعد، پرداخت عوارض خروج از کشور تنها در شعب مرکزی بانک ملی در سراسر کشور امکان‌پذیر است.
پرداخت عوارض خروج از کشور با اپلیکیشن‌های پرداخت: پرداخت عوارض خروج از کشور از طریق اپلیکیشن‌هایی مانند ایوا و بله یکی دیگر از دیگر روش‌های پرداخت عوارض خروج از کشور است.
زمان پرداخت عوارض خروج از کشور
بر اساس اعلام وب‌سایت سامانه سداد، خروج از کشور حداقل ۲۰ دقیقه پس از پرداخت عوارض خروج از کشور امکان‌پذیر است. با این حال بهتر است پرداخت مالیات خارج از کشور را به دقایق پایانی موکول نکنید؛ چرا که در صورت عدم موفقیت در پرداخت عوارض، امکان خروج از کشور را نخواهید داشت و ممکن اس پرواز خود را از دست بدهید.
مدارک پرداخت عوارض خروج از کشور
برای پرداخت عوارض خروج از کشور به مدرک خاصی نیاز ندارید. تنها کافی است با کارت بانکی خود به یکی از پایگاه‌های حضوری یا سامانه و اپلیکیشن‌های آنلاین مراجعه و کد ملی خود را وارد کنید.
مدت اعتبار عوارض خروج از کشور
رسید پرداخت عوارض خروج از کشور تا پایان همان سال معتبر است. بدین ترتیب اگر فردی در زمان واریز وجه عوارض خروج از کشور موفق به سفر نشود، می‌تواند از همان رسید پرداختی و شماره پیگیری پرداخت عوارض در سفرهای بعدی استفاده کند.
دانشجویان: دانشجویانی که برای ادامه تحصیل به خارج از کشور سفر می‌کنند، به شرط رعایت موارد زیر، تا سه نوبت در سال از پرداخت عوارض خروج از کشور معاف هستند:
ثبت‌نام در سامانه «نشا»
درج مهر اجازه خروج دانشجویی در گذرنامه توسط نمایندگی‌های ایران در خارج از کشور
وجود حداقل ۳ ماه فاصله میان دو سفر ورودی به ایران
بیماران و جانبازان: جانبازان و بیمارانی که با دریافت مجوز برای درمان به سایر کشورهای سفر می‌کنند، از پرداخت عوارض خروج معاف‌اند. همچنین، همراه بیمار از تخفیف ۴۰ تا ۶۰ درصدی عوارض خروج از کشور برخوردار خواهد شد.
دارندگان گذرنامه سیاسی: دارندگان گذرنامه‌های سیاسی نیز از قوانین پرداخت عوارض معاف هستند.
سایر معافیت‌ها
ایرانیان مقیم کشورهای خارجی که مشغول به کار و دارای کارنامه شغلی از سوی وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی هستند، از دیگر افراد معاف از پرداخت عوارض خروج از کشور محسوب می‌شوند.
اعضای تیم‌های ملی ورزش که برای شرکت در مسابقات به خارج از کشور سفر می‌کنند، در همه سفر‌ها تنها معادل عوارض سفر اول پرداخت می‌کنند.